Τι έχει να μάθει η Κίνα από την στάση των ΗΠΑ έναντι της Ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία

Xωριανόπουλος Άγγελος

Το πρωί της 24ης Φεβρουαρίου, οι Ρωσικές Στρατιωτικές Δυνάμεις εξαπέλυσαν συνολική εισβολή στην Ουκρανία και οι δυτικές κυβερνήσεις ανακοίνωσαν αμέσως έναν νέο γύρο σκληρών κυρώσεων κατά της Ρωσίας. Οι δημόσιες δηλώσεις του Πεκίνου ήταν τόσο διφορούμενες όσο ποτέ άλλοτε, εκφράζοντας σεβασμό για την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα όλων των χωρών, δηλώνοντας όμως ταυτόχρονα την κατανόηση των ανησυχιών της Ρωσίας για την ασφάλειά της. Απέφυγαν να χαρακτηρίσουν τη στρατιωτική ενέργεια της Ρωσίας ως «εισβολή». 

Καθοδηγούμενη από την ανάγκη να αντιμετωπίσει από κοινού τις Ηνωμένες Πολιτείες, η Κίνα επέλεξε να σχηματίσει μια στρατηγική συμμαχία με τη Ρωσία τουλάχιστον σε μεσοπρόθεσμο επίπεδο. Η κίνηση αυτή έρχεται ως απόρια της επιλογής του κόμματος των Δημοκρατικών στις Ηνωμένες Πολιτείες και αποπομπή του Προέδρου Τραμπ και του επιτελείου του από το αξίωμα. Σαν συνέπεια η Διεθνιστική Πολιτική των ΗΠΑ επανέρχεται στο επίκεντρο της εξωτερικής της πολιτικής. Λίγο πριν από την έναρξη των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων του Πεκίνου, ο Xi Jinping και ο Vladimir Putin συναντήθηκαν και υπέγραψαν 15 στρατηγικές συμφωνίες συνεργασίας που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα Γεωπολιτικών και Εμπορικών ζητημάτων. 

Την ίδια μέρα της εισβολής της Ρωσίας, η Κίνα ανακοίνωσε ότι θα επέτρεπε τις εισαγωγές σιταριού από τη Ρωσία. Αυτό το είδος συνεργασίας σε μια τέτοια εποχή είναι αναμφίβολα μια έκφραση δέσμευσης και υποστήριξης προς τον Πούτιν, γεγονός που αυξάνει την εμπιστοσύνη του στην επιθετικότητά του κατά της Ουκρανίας και στην ικανότητα της Ρωσίας να αντισταθεί στις οικονομικές κυρώσεις της Δύσης. Ενώ ο Πούτιν είναι ο κύριος ένοχος της εκτυλισσόμενης κρίσης στην Ουκρανία, ο ρόλος του Xi να «κρατά ένα κερί στον διάβολο» (κατά Friedman) δεν μπορεί να αγνοηθεί. Καθώς η στρατιωτική σύγκρουση εντείνεται και οι οικονομικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας αυξάνονται και ενώ ο Xi δεν θα υποστηρίξει άμεσα τη ρωσική εισβολή, εξακολουθεί να είναι προμελετημένο το σχέδιό του να διατηρήσει τη συνεργασία της Κίνας με την Ρωσία και να της παράσχει κάτωθεν του τραπεζιού οικονομική βοήθεια και εναλλακτικές με σκοπό να βρεθούν μερικώς αντισταθμιστικά οφέλη από την έξοδο της Ρωσίας από το SWIFT. 

Η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ρωσίας για 12 συναπτά έτη και η Ρωσία είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας ενέργειας της Κίνας. Όταν οι δυτικές χώρες ανακοίνωσαν κυρώσεις κατά της Ρωσίας, το Πεκίνο ανέφερε ότι τέτοια μέτρα «δεν αποτελούν θεμελιώδη και αποτελεσματικό τρόπο επίλυσης του προβλήματος». Η ρωσική εισβολή έθεσε τον Πούτιν στο σκληρό προσκήνιο της διεθνούς κοινής γνώμης, απαλλάσσοντας το καθεστώς Xi από το διπλωματικό πρόβλημα που θεωρείται ως η μεγαλύτερη απειλή για τον δημοκρατικό κόσμο τα τελευταία χρόνια. Αυτή τη στιγμή, ο Χi μπορεί να απολαμβάνει την ευφορία ότι είναι αναμφισβήτητα ο μεγαλύτερος νικητής της κρίσης στην Ουκρανία. 

Πρέπει επίσης να εξετάζει προσεκτικά την αντίδραση όλων των μερών, η οποία θα χρησιμεύσει ως υλικό αναφοράς για τον υπολογισμό των σχεδίων του στην Ταϊβάν.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ μέχρι στιγμής δεν έχουν δείξει καμία επιθυμία να εμπλακούν σε άμεση στρατιωτική επέμβαση στην Ουκρανία, κάτι που θα μπορούσε να αποτελέσει θετικό σημάδι για τον Xi. Αν και στο Μνημόνιο της Βουδαπέστης του 1994 οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Βρετανία έδωσαν ορισμένες εγγυήσεις ασφάλειας για την ανεξαρτησία, την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας σε αντάλλαγμα για την εγκατάλειψη των πυρηνικών όπλων από την Ουκρανία, τώρα ο Μπάιντεν είπε ότι ο στρατός των ΗΠΑ δεν θα πάει σε πόλεμο με τη Ρωσία για την Ουκρανία. 

Εάν υπάρξει στρατιωτική σύγκρουση στα στενά της Ταϊβάν, θα υιοθετήσουν οι Ηνωμένες Πολιτείες την ίδια στρατηγική; Αν και η Ταϊβάν και η Ουκρανία διαφέρουν ως προς τη γεωπολιτική στρατηγική, το γεωγραφικό περιβάλλον και τον ρόλο τους στις διεθνείς αλυσίδες εφοδιασμού, ο στρατιωτικός περιορισμός των ΗΠΑ σε αυτό το επεισόδιο Ρωσίας-Ουκρανίας έχει αναμφισβήτητα γίνει σημαντικός παράγοντας ως προς εξέταση για τον Σι, ίσως οδηγώντας τον να υποτιμήσει την αποφασιστικότητα των Ηνωμένων Πολιτειών. Το κινεζικό καθεστώς σίγουρα θα δώσει επίσης μεγάλη προσοχή στο γεγονός ότι παρόλο που οι Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ δεν πραγματοποιούν άμεσα στρατιωτικά πλήγματα κατά της Ρωσίας, οι οικονομικές κυρώσεις είναι βάναυσες και ευρέως διαδεδομένες. Ίσως το κινεζικό καθεστώς να μην ανησυχεί πολύ για αυτό. 

Πρώτον, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, στους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες η Ρωσία και η Κίνα συζήτησαν ήδη πώς να περιορίσουν τις επιπτώσεις των δυτικών οικονομικών κυρώσεων. 

• Η Κίνα, όπως είχε κανονιστεί από τις 2 Φεβρουαρίου, είχε συνάψει σειρά συμφωνιών με την Ρωσία με σκοπό να της δώσει ενέσεις οικονομικής ρευστότητας σε περίοδο κρίσεως στις σχέσεις της με την Δύση, έτσι ώστε το αποτέλεσμα των κυρώσεων κατά της Ρωσίας να μην είναι άμεσο. 
• Δεύτερον, εάν το Πεκίνο επιτεθεί στρατιωτικά στην Ταϊβάν, ενώ πρέπει να εξετάσει τις οικονομικές κυρώσεις που αναπόφευκτα θα λάβουν οι μεγάλες δυτικές χώρες, η Κίνα, με ισχυρότερη και ευρύτερη βιομηχανική βάση από τη Ρωσία, μπορεί να είναι πιο ικανή να βασιστεί στην εγχώρια αγορά της για να αποτρέψει την κατάρρευση της οικονομίας. 

Αναλυτικά οι Συμφωνίες Ρωσίας-Κίνας που λειτουργούν μερικώς αντισταθμιστικά της εξόδου της Ρωσίας από το σύστημα SWIFT:

On February 4, 2022, Russian President Vladimir Putin visited China and attended the opening ceremony of the Beijing Winter Olympics. President Xi Jinping held a meeting with Vladimir Putin. During the visit, relevant departments and enterprises of both sides signed the following cooperation documents:

　　1. "Agreement on Cooperation between the Government of the People's Republic of China and the Government of the Russian Federation in the Field of Anti-monopoly Law Enforcement and Competition Policy"

　　2. "2022 Consultation Plan between the Ministry of Foreign Affairs of the People's Republic of China and the Ministry of Foreign Affairs of the Russian Federation"

　　3. "Joint Statement of the Ministry of Commerce of the People's Republic of China and the Ministry of Economic Development of the Russian Federation on Completing the Development of the Roadmap for the High-quality Development of Sino-Russian Trade in Goods and Services"

　　4. "Memorandum of Understanding between the Ministry of Commerce of the People's Republic of China and the Ministry of Economic Development of the Russian Federation on Promoting Investment Cooperation in the Field of Sustainable (Green) Development"

　　5. "Arrangement of the General Administration of Customs of the People's Republic of China and the Russian Federal Customs Service on the Mutual Recognition of "Certified Operators""

　　6. "The General Administration of Customs of the People's Republic of China and the Russian Federation Consumer Rights Protection and Public Welfare Supervision Bureau Frontier Health and Quarantine Cooperation Agreement"

　　7. Supplementary Articles to the Protocol of the General Administration of Customs of the People's Republic of China and the Ministry of Agriculture of the Russian Federation on Phytosanitary Requirements for Wheat Exported to China from Russia

　　8. Supplementary Provisions to the Protocol of the General Administration of Customs of the People's Republic of China and the Russian Federal Veterinary and Phytosanitary Supervision Service on the Phytosanitary Requirements for Barley Exported to China from Russia

　　9. "Protocol of the General Administration of Customs of the People's Republic of China and the Russian Federal Veterinary and Phytosanitary Supervision Bureau on Inspection and Quarantine Requirements for Russian Alfalfa Grass to China"

　　10. "Joint Statement of the General Administration of Sports of the People's Republic of China and the Ministry of Sports of the Russian Federation on Holding the 2022-2023 China-Russia Sports Exchange Year"

　　11. "Cooperation Agreement between China Satellite Navigation System Committee (People's Republic of China) and Roscosmos (Russian Federation) on Time Interoperability of BeiDou and GLONASS Global Navigation Satellite Systems"

　　12. "CNPC and Gazprom Far East Natural Gas Purchase and Sale Agreement"

　　13. Supplementary Agreement 3 to "The Crude Oil Purchase and Sale Contract to Guarantee Oil Supply to Refinery in Western China"

　　14. Memorandum of Understanding on Cooperation in the Field of Low-Carbon Development between China National Petroleum Corporation and Rosneft

　　15. Cooperation Agreement in the Field of Informatization and Digitalization.

Από αυτή την άποψη, το καθεστώς Xi έχει κάνει ορισμένες προετοιμασίες τα τελευταία χρόνια. Αυτό που πρέπει να είναι πιο ανησυχητικό για την Κίνα είναι οι οικονομικές κυρώσεις που επιβλήθηκαν από τις δυτικές χώρες στον Πούτιν και τους στενούς του συνεργάτες, συμπεριλαμβανομένου του παγώματος των περιουσιακών στοιχείων του ίδιου και της οικογένειάς του στο εξωτερικό. Λόγω της περίπλοκης σύνδεσης μεταξύ της Κίνας και του διεθνούς χρηματοπιστωτικού και εμπορικού συστήματος και του γεγονότος ότι αμέτρητοι αξιωματούχοι και οι οικογένειές τους έχουν μεταφέρει περιουσιακά στοιχεία στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε άλλες χώρες κατά τη διάρκεια των ετών, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι παρόμοιες κυρώσεις θα ήταν εξαιρετικά επιζήμιες για την καθεστώς Xi. Αυτό θα επηρεάσει τις μεγάλες πολιτικές οικογένειες της Κίνας. Από τη μεταρρύθμιση και το άνοιγμα των αγορών, αυτές οι πολιτικές ελίτ μπόρεσαν να συσσωρεύσουν τεράστιες περιουσίες, μεγάλα μερίδια των οποίων μεταφέρονται συνεχώς στο εξωτερικό. Επιπλέον, η δεύτερη και η τρίτη γενιά των ιδρυτών της κομμουνιστικής Κίνας είναι διεθνώς προσανατολισμένοι και αυτός ο πλούτος στο εξωτερικό λειτουργεί ως το θεμέλιο των διεθνών τους δεσμών. 

Η δομή εξουσίας του ΚΚΚ διαφέρει από τη στενή δομή της ολιγαρχίας του Πούτιν. Ακόμα κι αν είναι αναμφισβήτητα ο «πυρήνας» ηγέτης, ο Xi μπορεί να χρειαστεί να λάβει υπόψη του τις απαιτήσεις άλλων πολιτικών προσώπων. Είναι επίσης σημαντικό για τον Σι να δώσει προσοχή στην αντίδραση του ρωσικού λαού στην εισβολή. Αντιπολεμικές διαδηλώσεις έχουν ξεσπάσει σε πολλές ρωσικές πόλεις. Εκατοντάδες Ρώσοι επιστήμονες και δημοσιογράφοι που καλύπτουν διεθνή πολιτική υπέγραψαν ανοιχτή επιστολή καταδικάζοντας τη στρατιωτική δράση της Ρωσίας. Εάν ο Σι αναλάβει στρατιωτική δράση κατά της Ταϊβάν, ποιά θα είναι η στάση των Κινέζων από όλα τα κοινωνικά στρώματα απέναντι στον πόλεμο; Ή μήπως ο λαός, που θα πρέπει να υπομείνει μεγαλύτερες οικονομικές δυσκολίες σε περίπτωση πολέμου, θα είναι πρόθυμος να ρισκάρει και να απειλήσει τη σταθερότητα του καθεστώτος; 

Από αυτή την άποψη, ο Σι μπορεί να έχει μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση ακόμη και από τον Πούτιν, επειδή το καθεστώς του ΚΚΚ έχει τεράστιο πλεονέκτημα έναντι της Ρωσίας όσον αφορά το μονοπώλιο της πληροφόρησης, την καταστολή του λόγου και την εξαπάτηση του κοινού. Επιπλέον, ο Σι έχει κινητοποιήσει τον εθνικισμό του λαού του υποστηρίζοντας τη «μεγάλη αναζωογόνηση του έθνους». Κατά την περίοδο διεθνούς σύγκρουσης Κίνας-Η.Π.Α, ο Σι καλλιέργησε τον εθνικιστικό ενθουσιασμό για να απομακρύνει την εστίαση από τα λάθη του ΚΚΚ στην διαχείριση της πανδημίας. Πολλοί χρήστες του Διαδικτύου της Κίνας έχουν εκφράσει την υποστήριξή τους για την εισβολή της Ρωσίας, πιστεύοντας ότι η επέμβαση των Ηνωμένων Πολιτειών ήταν ένας σημαντικός παράγοντας που οδήγησε στη σύγκρουση. Εάν ο Xi ξεκινήσει στρατιωτική σύγκρουση στα στενά της Ταϊβάν, αυτή η καλά ελεγχόμενη κοινή γνώμη θα μπορούσε να είναι μια ''ευλογία'' για τη νομιμότητα μιας τέτοιας ενέργειας. 

Η Κίνα έχει γίνει η ''οικονομικός σωτήρας'' της Ρωσίας. Δεδομένων των εκτεταμένων εμπορικών σχέσεων της Κίνας με τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη, προς το παρόν οι δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας θα σημαίνουν ότι η Κίνα θα επωφεληθεί παρασιτικά από τις κακουχίες του ρωσικού λαού, ανακουφίζοντας έτσι τον πόνο του Πούτιν και μειώνοντας τον αντίκτυπο αυτών των κυρώσεων. Ως εκ τούτου, οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει επίσης να παρακολουθούν στενά το εμπόριο μεταξύ Ρωσίας και Κίνας, να συντάξουν εκ των προτέρων συλλογικά σχέδια οικονομικών κυρώσεων κατά της Κίνας και να τα επιβάλλουν όταν είναι απαραίτητο. Η οικονομία της Κίνας εξακολουθεί να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το διεθνές εμπόριο. Δεδομένης της δυνητικής ανεπάρκειας της καθαρά εγχώριας οικονομικής δραστηριότητας για την προώθηση της συνεχούς ανάπτυξης στο χρόνο, εάν χαθούν ξαφνικά οι διεθνείς χρηματοοικονομικοί δεσμοί, η οικονομία της Κίνας μπορεί να πέσει σε πολύ αρνητικά ποσοστά. 

Ένα άλλο στοιχείο αποτροπής είναι επίσης απαραίτητο: η στρατηγική σαφήνεια. Αν και οι Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ δεν έχουν ακόμη αναλάβει άμεση στρατιωτική δράση κατά της Ρωσίας, και ίσως και ίσως δεν αναλάβουν στο μέλλον, οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να εξηγήσουν στον λαό τους και στην διεθνή κοινότητα ότι το ζήτημα της Ταϊβάν είναι διαφορετικό. 

Οι ΗΠΑ δεν έχουν μόνο ηθική αλλά και νομική ευθύνη υπεράσπισης της Ταϊβάν. 

Η προηγούμενη πολιτική στρατηγικής ασάφειας μπορεί να έπαιξε τον αναγκαίο ρόλο της, αλλά καθώς η φιλοδοξία και η ικανότητα της Κίνας να ενώσει την Ταϊβάν με στρατιωτικό τρόπο γίνεται ολοένα και πιο εμφανής, και ειδικά δεδομένου ότι η εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία έχει γίνει πραγματικότητα, οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να εγκαταλείψουν την υπάρχουσα στρατηγική. Η ασάφεια δεν θα είναι πλέον αρκετή για να σταματήσει τον Σι. 

Τέλος, η Ρωσία βρίσκεται επί του παρόντος στην πρώτη γραμμή όσων κρατών αντιμετωπίζουν τον δημοκρατικό κόσμο. Εκτός από τις κυρώσεις, η διεθνής κοινότητα θα πρέπει να υποστηρίξει πλήρως τις αντιπολεμικές και υπέρ της δημοκρατίας δυνάμεις του ρωσικού λαού και να προσπαθήσει να επιτύχει πολιτική μεταρρύθμιση, ώστε να εξαλειφθούν οι βαθύτερες αιτίες της δικτατορίας και της στρατιωτικής βίας. Αυτό δεν θα ήταν μόνο ένας πιο θεμελιώδης τρόπος για να τερματιστεί η ουκρανική κρίση και να διαγραφεί η κυριαρχία του Πούτιν. Θα αποτελούσε επίσης την πιο βαθιά προειδοποίηση στον Xi, γιατί αυτό που φοβάται περισσότερο είναι η πιθανότητα τα φιλελεύθερα δίκτυα αξιωματούχων στο εσωτερικό της Κίνας και στους Διεθνείς Οργανισμούς να συνεργαστούν με αποσχισμένα μέλη της κυρίαρχης ελίτ του ΚΚΚ για να σχηματίσουν μια αποτελεσματική δύναμη ενάντια στον ολοκληρωτισμό του Xi και του ΚΚΚ. Η αυξανόμενη απομόνωση της Ρωσίας, ειδικά η πολιτική πτώση του Πούτιν, λόγω της επιθετικότητάς της εναντίον της Ουκρανίας θα μετέδιδε στον Σι ότι η ίδια μοίρα θα τον περίμενε αν τολμούσε να εισβάλει στην Ταϊβάν.